روند خشکسالی در یزد نگران‌کننده است/ ۹۴ درصد مساحت استان متاثر از کم‌آبی

به گزارش روابط عمومی هواشناسی، شیر غلامی رییس گروه توسعه هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی استان یزدگفت:

خشکسالی پدیده‌ای طبیعی و پیچیده و از عوامل خسارت‌زا در حوضه‌های کشاورزی، اقتصاد، محیط زیست و اجتماع است؛ از آنجا که این پدیده خزنده، تدریجی و مستمر است، تعیین زمان دقیق شروع و پایان آن در یک منطقه دشوار است.

همچنین با توجه به اینکه تداوم آن ممکن است از چندین ماه تا چندین سال طول بکشد و علاوه بر آن مساحت تحت تاثیر خشکسالی در طول زمان تغییر می کند، ارزیابی اثرات و خسارات این پدیده مخرب جوی دشوار میباشد.

باید توجه داشت که بر خلاف خشکی که یک پدیده دائمی اقلیمی است، خشکسالی هم در مناطق خشک و هم در مناطق مرطوب رخ می دهد و حالتی طببعی و ذاتی از اقلیم یک منطقه است.

کشور ایران و به ویژه استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرار گرفتن بر روی کمربند خشک کره زمین، از دیرباز با مشکل خشکسالی مواجه بوده است به گونه ای که در کتیبه‌های بر جای مانده از دوران هخامنشیان، داریوش اول از اهورا مزدا می‌خواهد که کشور را از دروغ، خشکسالی و دشمن دور نگه دارد.

برای غلبه بر این مشکل ایرانیان به عنوان یکی از نخستین تمدنها، به مهار آبهای سطحی با ساختن سد روی آوردند و یا در مناطق خشک برای بهره مندی از آبهای زیرزمینی به حفر قنات پرداختند.

اما در سالهای اخیر با توجه به پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، معضل خشکسالی تشدید شده است؛ کمبود و نوسانات شدید نزولات جوی، رخداد پدیده خشکسالی به ویژه در مناطق دارای اقلیم خشک و نیمه خشک مانند استان یزد را اجتناب ناپذیر میکند.

پایش خشکسالی یکی از فاکتورهای کلیدی در مدیریت ریسک به ویژه در مناطق مستعد و در معرض خطر خشکسالی است؛ اگرچه امکان جلوگیری از وقوع این پدیده وجود ندارد، اما میتوان با اقداماتی اثرات منفی و سوء آن را کاهش داد.

روند خشکسالی در استان یزد و به طور کلی کشور بسیار نگران کننده است به گونه ای که برخی از صاحبنظران از آن به عنوان یک ابرچالش یاد می کنند که در سالهای آینده تبعات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی گستردهای را برای کشور در پی خواهد داشت.

خشکسالی میتواند باعث تهدید تولید و امنیت غذایی، قحطی، افزایش مهاجرت، ناآرامی و آسیبهای اجتماعی و جنگ های منطقه ای شود.

با بروز خشکسالی و کاهش جریان آبهای سطحی، آلودگی مخازن آبها، کاهش کیفیت آب و شوری آب نیز افزایش می یابد.

از آنجا که شدت آسیب پذیری مناطق مختلف نسبت به رخداد پدیده خشکسالی متفاوت است، راه های مقابله با آن و شیوه مدیریت این بحران نیز در مناطق گوناگون متفاوت است و به امکانات و سرمایه یک منطقه و همچنین ویژگی های فرهنگی و اجتماعی مردم منطقه بستگی دارد.

از جمله مهمترین راهکارهای سازگاری با تغییر اقلیم و خشکسالی میتوان به تغییر در دانش و نگرش افراد و مسئولین جامعه اشاره کرد.

به عبارتی سیاست ها و راهکارهای مقابله با خشکسالی باید مبتنی بر باور به واقعیت کم آبی در منطقه باشد، این سیاستها شامل ایجاد صنایع کم آبخواه، مدیریت استفاده صحیح از آب و پساب در صنایع موجود، به کارگیری روش های نوین تأمین آب، استفاده از سامانه های نوین آبیاری در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری در این بخش،کشت گیاهان مقاوم به خشکی و سازگار با اقلیم منطقه و کشت گیاهان با نیاز آبی کم میباشد.

استان یزد با میانگین بارش سالانه ۹۴ میلیمتر، کم بارش ترین استان کشور محسوب میشود؛ میانگین بارش سالانه استان در حدود ۴۰ درصد بارش سالانه کشور میباشد؛ با این وجود بارش سال زراعی جاری استان نسبت به مقدار نرمال خود نزدیک به ۳۳ درصد کاهش داشته است.

میانگین بارش استان از ابتدای مهر تا به امروز در حدود ۶۲ میلیمتر بوده است؛ بررسی خشکسالی بلند مدت (خشکسالی هیدرولوژیکی) استان با استفاده از شاخص خشکسالی SPEI نشان میدهد که طی دوره ۱۰ ساله منتهی به پایان اردیبهشت ۱۴۰۱، در حدود ۸۶ درصد از وسعت استان تحت تاثیر انواع خشکسالی قرار داشته است.

در میان شهرستانهای استان، شهرستانهای خاتم و ابرکوه بدترین شرایط را داشته اند که به ترتیب ۹۹.۵ و ۹۹ درصد از پهنه این دو شهرستان متاثر از انواع خشکسالی بوده است.

بررسی خشکسالی میان مدت (خشکسالی کشاورزی) استان، شرایط به مراتب وخیم تری را نشان میدهد؛ به گونه ای که طی دوره یک ساله منتهی به پایان اردیبهشت ۱۴۰۱، بیش از ۹۴ درصد از مساحت استان متاثر از انواع خشکسالی بوده است؛ همچنین ۱۰۰ درصد وسعت شهرستانهای ابرکوه، خاتم، مهریز و یزد طی این مدت تحت تاثیر خشکسالی بوده است.

طی قرن گذشته، شدت خشکسالی به طور کلی افزایش یافته است و سناریوهای اقلیمی آینده حاکی از افزایش فراوانی خشکسالیهای شدید، حتی در زیست بومهای مرطوب است. پیشبینی مدلهای آب و هوایی نشان میدهد که خشکسالی در بسیاری از مناطق در عرض های جغرافیایی پایین و میانی تحت تاثیر افزایش غلظت گازهای گلخانه ای افزایش خواهد یافت.

پیش بینی می شود با توجه به پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی بر فراوانی و شدت پدیده خشکسالی در سالها و دهه های آینده افزوده شود بنابراین لازم است مسئولین و برنامه ریزان استان در بخشهای مختلف با باور قطعی به این مساله، راهکارهای لازم برای کاهش پیامدها و یا سازگاری با شرایط آب و هوایی جدید را اتخاذ نمایند.

روابط عمومی اداره کل هواشناسی استان یزد